Zapalenie wyrostka robaczkowego jest najczęstszą przyczyną „ostrego brzucha” u dzieci wymagającą leczenia operacyjnego. Może wystąpić u kilkulatków, a nawet u niemowląt. U najmłodszych pacjentów objawy mogą być nietypowe, przez co postawienie diagnozy bywa trudniejsze niż u dorosłych. Dokładna obserwacja dziecka oraz szybka reakcja rodziców pozwalają uniknąć powikłań, takich jak perforacja wyrostka czy zapalenie otrzewnej.
Dlaczego objawy u dzieci różnią się od tych u dorosłych?
Dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, mają inną budowę anatomiczną oraz niedojrzały układ odpornościowy. Dzieci nie zawsze potrafią precyzyjnie określić dolegliwości, wskazać lokalizacja i nasilenie bólu, co utrudnia postawienie diagnozy.
Kolejnym problemem jest to, że typowe objawy zapalenia wyrostka – znane z podręczników medycyny – pojawiają się najczęściej u starszych dzieci i dorosłych. U najmłodszych sygnały bywają bardziej dyskretne, dlatego tak ważna jest czujność rodzica i lekarza.
Najczęstsze objawy zapalenia wyrostka u dzieci
Ból brzucha – często zlokalizowany nietypowo
U starszych dzieci ból zwykle zaczyna się w okolicy pępka, a po kilku godzinach przesuwa się do prawego dołu biodrowego.
U młodszych może jednak występować:
- ból rozlany na cały brzuch,
- ból w okolicy nadbrzusza,
Maluch może niechętnie chodzić, garbić się, unikać podskakiwania i zmieniania pozycji ciaa.
Spadek apetytu i zmiana zachowania
Zwykle pojawia się niechęć do jedzenia lub picia, apatia, wycofanie czy drażliwość. Są to częste, choć mało charakterystyczne sygnały zapalenia wyrostka. U niektórych dzieci pojawia się także senność oraz wyraźna niechęć do zabawy.
Nudności, wymioty i biegunka
Wymioty mogą poprzedzać ból brzucha lub pojawić się po nim. Może pojawić się również biegunka, co utrudnia odróżnienie zapalenia wyrostka od infekcji wirusowej lub bakteryjnej przewodu pokarmowego (potocznie nazywanej jelitówką)
Gorączka
U części dzieci gorączka pojawia się dopiero w późniejszej fazie choroby. Możliwa jest także stan podgorączkowy, który trwa kilka godzin i stopniowo narasta.
Bolesność przy dotyku
Starsze dzieci potrafią wskazać bolesny punkt, natomiast u młodszych rodzice mogą zauważyć:
- napięcie mięśni brzucha,
- odginanie się lub płacz podczas badania przez lekarza,
- niechęć do leżenia na plecach.
- leżenie na boku z podkurczonymi nogami
Objawy u niemowląt
U najmłodszych objawy bywają najbardziej niejednoznaczne. Mogą obejmować:
- uporczywy płacz,
- trudności w karmieniu,
- wymioty,
- podwyższoną ciepłotę ciała,
- wzdęty lub twardy brzuszek,
- ogólne złe samopoczucie.
Zapalenie wyrostka u niemowląt rozwija się szybciej i częściej prowadzi do powikłań, dlatego każdy niepokojący objaw wymaga pilnej konsultacji medycznej.
Diagnostyka – jak przebiega u dzieci?
Lekarz opiera się na badaniu fizykalnym, wywiadzie oraz badaniach laboratoryjnych i obrazowych. W diagnostyce wykorzystuje się:
- USG jamy brzusznej – podstawowe i nieinwazyjne badanie u dzieci, które często pozwala wykryć pogrubiały, powiększony wyrostek, obecność płynu lub ropnia,
- badania krwi – zwykle widoczny jest wzrost liczby leukocytów i parametrów stanu zapalnego,
- obserwację kliniczną – czasem lekarz decyduje o kilkugodzinnej obserwacji, aby ocenić dynamikę objawów.
W trudnych przypadkach stosuje się tomografię komputerową, jednak ze względu na promieniowanie korzysta się z niej tylko, gdy jest to absolutnie konieczne.
Leczenie zapalenia wyrostka u dzieci
Złotym standardem leczenia jest chirurgiczne usunięcie wyrostka robaczkowego. Współcześnie najczęściej wykonuje się zabieg laparoskopowy, który:
- skraca czas gojenia ran,
- zmniejsza ból po operacji,
- pozwala szybciej wrócić do aktywności,
- wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań.
W przypadkach bardzo wczesnego, niepowikłanego zapalenia niektóre ośrodki rozważają leczenie antybiotykami, ale u dzieci stosuje się je rzadziej niż u dorosłych, ponieważ ryzyko nawrotu jest wyższe.
W przypadkach zaawansowanych może konieczne być wykonanie zabiegu metodą klasyczną i/lub drenaż otrzewnej
Szybka reakcja rodziców znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań. W przypadku najmłodszych pacjentów objawy mogą być subtelne, dlatego lepiej zgłosić się do lekarza wcześniej niż za późno.
